Vijf vragen om jezelf te stellen voor je gaat freelancen

In Nederland kiezen steeds meer mensen voor het freelancebestaan. In mijn geval rolde ik er vooral een beetje in. Ik was twintig, kreeg een toffe klus aangeboden en ben blindelings het diepe ingesprongen.

Niet zonder risico, zie ik nu. Gelukkig zijn je hersenen op je twintigste nog niet helemaal volgroeid, had ik geen hypotheek (of spaargeld), een stevige dosis zelfvertrouwen en een geweldig vangnet van ouders. Mocht ik de huur écht niet meer kunnen betalen, dan had ik prima een tijdje in het logeerbed mogen slapen.

Het liep allemaal goed af. De klus leverde meer klussen op en na twee keer met mijn ogen knipperen is het bijna twaalf jaar later en kon ik zelfs met mijn partner een huis kopen. Naast pieken waren er ook voldoende dalen, maar in principe ben ik zo’n standaard succesverhaal die hier op LinkedIn maar al te gretig worden gedeeld.

Avontuur en ellende

Toch zijn er genoeg dingen die ik achteraf gezien best had willen weten. Freelancen brengt naast heel veel plezier, avontuur, geweldige mensen, bizarre borrels en een enorme dosis werkervaring en (zelf)kennis ook een hoop stress met zich mee. Hoe geweldig ook, dat is lang niet voor iedereen weggelegd.

Op basis van de afgelopen twaalf jaar zwoegen, plezier maken, vallen en weer opstaan heb ik een lijstje gemaakt voor de twijfelaars. Vijf vragen die jij jezelf kunt stellen als je nog niet zeker weet of het freelancebestaan aan jou besteed is.

De vijf vragen

Nu hoor ik sommigen van jullie denken: “Sjemig mens, 2000 woorden, dat ga ik toch niet allemaal lezen?” Hier alvast de vragen op een rij:

–         Heb ik genoeg discipline?

–         Durf ik fouten te maken?

–         Durf ik om hulp te vragen?

–         Kan ik met geld omgaan?

–         Hoe is mijn mensenkennis (en zelfkennis)?

1. Heb ik genoeg discipline?

Het eerste waar mensen vaak aan denken bij ‘freelance’ is ‘vrijheid’. En dat klopt zeker. Op een bepaalde manier.

Laten we beginnen met het slechte nieuws: er gaan genoeg dagen zijn dat freelancen helemaal belabberd is. Er zullen dagen, weken en misschien wel maanden zijn waarop je wil stoppen en wenste dat je in loondienst was. Even iemand anders de baas laten spelen dan jijzelf.

Freelancen klinkt voor velen als rozengeur en maneschijn. Vaak zat is dat het niet. Het is in sommige periodes enorm zwaar. Je staat er alleen voor, weet even niet meer wat voor en achter is, bent het overzicht kwijt, verveelt je of doet klussen die je diep van binnen enorm haat. Hoort bij het werk. Anders krijg je niet betaald.

Geen verantwoording schuldig

Maar!

Ja, er is ook een mooie kant. Dat is wanneer het je lukt om gedisciplineerd aan het werk te gaan. Natuurlijk zitten er nog steeds vreselijke dagen tussen. Maar dat ik mijn eigen tijd in kan delen, mijn werk kan doen wanneer ik de focus daarvoor heb en me tegelijk aan deadlines kan houden, maakt dat freelancen zo geweldig is. Ik hoef aan niemand anders dan mijn klanten verantwoording af te leggen. Nou ja, en de belastingdienst.

Dat kan tegelijk ook een valkuil zijn. Aan niemand verantwoording af hoe fte leggen, betekent ook dat er niemand is die me een schop onder de kont geeft. Een dagje geen zin hebben in werken als het ook niet hoeft, kan veranderen in een week of meerdere weken en voor je het weet, hangt er een deadline in je nek. Dat levert stress op. Doe je dat te vaak, dan kan dat je zelfs een burnout opleveren. En als freelancer moet je daar dan maar net wat voor geregeld hebben.

De waarom-vraag

Daarom is het goed om jezelf te vragen waarom je wil doen wat je gaat doen. Door helder te hebben waarom je wil gaan freelancen, zal het makkelijker zijn om de motivatie en discipline op te brengen.

Onthoud ook dat freelancen niet betekent dat je alleen maar leuke dingen hoeft te doen. Je zult toch echt moeten werken aan je zichtbaarheid om klanten binnen te halen, je administratie moet worden gedaan en soms moet je ook gewoon een rotklus aannemen zodat je de huur kunt blijven betalen. Het is niet altijd leuk. Maar meestal wel.

2. Durf ik fouten te maken?

Sorry, er is nog meer slecht nieuws. Wanneer je begint met freelancen, zul je fouten make. Een hoop. Grote fouten. Kleine fouten. Domme fouten. Maak je geen zorgen: de wereld stopt niet met draaien omdat jij iets niet goed deed. Ook niet als je al tien jaar ervaring hebt. Iedereen maakt fouten en er is altijd wel iemand die de boel kan oplossen of je erbij kan helpen.

Fouten maken is goed. Daar leer je namelijk van. Razend belangrijk als freelancer. Je valt, staat weer op en probeert het opnieuw. Nu op een andere manier. En misschien gaat het dan weer mis. Dus? Misschien blijkt dit ene ding niet aan jouw besteed. Maak het goed, los het op en accepteer het. Je mag je best even rot voelen, maar blijf vooral niet te lang hangen in je zelfmedelijden.

Pippie Langkous

Hoe langer je voor jezelf werkt, hoe beter je kunt inschatten wat je kunt en wat je niet kunt. Daarin mag je best eerlijk zijn, ook tegen opdrachtgevers. Ga niet bluffen om vervolgens vol op je mond te gaan. Laat eerlijk weten dat je iets nog nooit op deze manier hebt gedaan en vraag of er hulp is vanuit de opdrachtgever. Aan bluffen en vervolgens grove fouten maken die voorkomen hadden worden, heeft niemand iets.

Twijfel je of je iets kunt? Ga niet vol op het Pippi Langkous-orgel. Die zei namelijk helemaal niet “Ik heb het nog nooit gedaan dus ik denk dat ik het wel kan”.

In plaats daarvan gaat de anekdote in het boek als volgt:

“Tja, als we eens begonnen”, zei Pippi. “Allereerst zou ik een piano willen kopen.”

“Ja maar Pippi”, zei Tommy, “je kunt toch niet pianospelen?”

“Hoe kan ik dat nou weten, als ik het nog nooit geprobeerd heb”, antwoordde Pippi. “Ik heb nog nooit een piano gehad om het te proberen. En laat ik je zeggen, Tommy, pianospelen zonder piano, dat kost ontzettend veel moeite om te leren.”

Veel wijzer.

3. Durf ik om hulp te vragen?

Grappig verhaal: voor dit artikel heb ik mijn collega-ondernemers om hulp gevraagd. Wat vinden zij belangrijk om te delen met kersverse of aanstaande freelancers? Eén antwoord was: durf je om hulp te vragen? Onwijs belangrijk. Want dat je voor jezelf werkt, betekent niet dat je alles zelf hoeft te doen.

Soms is iets gewoon moeilijker dan je had ingeschat. Of kom je er niet helemaal uit. Dan is een extra paar ogen, iemand om met je te sparren of even met iemand een blokje om voor een fris hoofd gewoon heel fijn.

Professionals en vrienden

Hulp kan in allerlei vormen komen. Zo heb ik een boekhouder die mij met belastingzaken helpt. En is mijn website gebouwd door iemand die er verstand van heeft. Met mijn college-ondernemers heb ik het over geld, uurtarieven, vakantiedagen, acquisitie, marketing, strategie en de verdeling werk-privé.

Heb je geen vrienden die ondernemer zijn? Goed nieuws: je kunt ze ook inhuren. Er zijn namelijk onwijs veel goede en gediplomeerde business coaches die verstand hebben van dingen.

Zorg dat je een goede coach in de arm neemt die betrouwbaar is. Het gaat erom dat diegene jou verder helpt. Niet dat de coach in kwestie rijk wordt van jou bullshit en een training verkopen. En mocht je toch in een oplichter trappen: is dat weer een (duur) leermomentje.

Ook behulpzaam zijn

Andersom werkt het trouwens ook. Ik vind het onwijs leuk om anderen te helpen met mijn opgedane kennis. Ben ik een expert? Zeker niet. Maar na twaalf jaar kan ik wel delen wat ik heb geleerd, welke fouten ik heb gemaakt (komen we vast nog eens op terug) en wat voor mij werkt. Er zijn zoveel mensen die mij hebben geholpen toen ik net begon, hoe fijn is het om anderen te helpen?

Dus: kun je om hulp vragen? Zo nee: leer het. Voordat je je inschrijft bij de Kamer van Koophandel.

 

4. Kan ik met geld omgaan?

 

Er hangt nogal een misvatting rond freelancen. Dat je er stinkend rijk van wordt. Nou, grote verrassing: dat is heel vaak helemaal niet zo. Heel veel freelancer verdienen een hartstikke leuk bedrag per maand waar ze goed van kunnen rondkomen. Maar zwemmen in het geld doen ze niet. En dat is helemaal oké.

Ik hoor je denken: maar waarom factureren jullie dan €85,- per uur exclusief btw? En waarom kost een pakket voor social media-content of advies me meer dan duizend euro?

Nou, dat is omdat je als freelancer alles zelf moet betalen. Allereerst gaat ongeveer een derde van je geld naar de belastingdienst. Daarnaast moet je zorgen dat er genoeg geld is voor als je een keer met vakantie wil. Een buffer voor als je een periode weinig klanten hebt. Een vangnet voor als je (langdurig) ziek wordt.

En aangezien je van een aow’tje niet kunt leven, zul je ook moeten investeren in je pensioen. Hoe leuk je werk ook is, je moet er nooit vanuit gaan dat je tot je 85e fris en fruitig kunt blijven werken.

Verder hebben we in de pandemie wel gezien hoe onzeker het leven kan zijn.

Juridisch alles op orde

Zorg verder dat je iemand inhuurt die je met alle juridische sores kan helpen. Ook jij moet voldoen aan de privacywetgeving, een goed privacystatement hebben, weten wat je met de cookies op je website doet en je doet er goed aan om algemene voorwaarden te laten opstellen.

Iedereen kan namelijk gewoon dikke pech hebben. Van ziek worden tot een opdrachtgever die er met je werk vandoor gaat omdat jij je algemene voorwaarden niet op orde hebt.

Oh, en regel een goede boekhouder. Tenzij je er zelf eentje bent die gaat freelancen. Zorg dat je iemand met verstand van de wet- en regelgeving rondom ondernemen in je buurt hebt. En als je niet goed met geld kunt omgaan, zorg voor een budgetcoach of vriend (onzijdig) die je kan helpen.

Natuurlijk kun je er ook voor kiezen het risico te lopen om helemaal blut te raken. Dat is aan jou. Weet wel waar je aan begint.

5. Is mijn mensenkennis (en zelfkennis) op orde?

Werken als freelancer betekent één ding: je werkt met meer mensen dan je waarschijnlijk ooit hebt gedaan. Dat spreekt het beeld dat je zelfstandig bent een beetje tegen, maar het is toch echt zo.

Wil je namelijk geld voor het werk dat je maakt, dan zul je mensen moeten vinden die je willen betalen voor dat werk. Of je nu schrijver, acteur, contentmaker, loodgieter, schilder of ICT-expert bent. Zonder klanten ga jij je huur niet kunnen betalen. Tenzij je een rijke ouder/partner/kind/sugarparent hebt om je te onderhouden.

Gezond netwerk

Om de juiste klanten te vinden, heb je een beetje mensenkennis nodig. Je hoeft echt geen mensen-mens te zijn (ben ik ook niet) maar je moet wel investeren in relaties. Daarbij zul je een hoop nee moeten kunnen incasseren. Natuurlijk zie je vooral op LinkedIn de succesverhalen. Heel tof. Maar eerder de uitzondering dan de regel.

Verder zul je moeten werken met klanten die je het bloed onder de nagels vandaan halen. Klanten die keer op keer zeggen dat het niet goed genoeg is, terwijl je exact hebt gedaan wat je werd opgedragen. Klanten die terug blijven komen met vragen terwijl je allang over het afgesproken aantal uren heen zit en een pakketprijs hebt gehanteerd.

Als laatste zul je ook een beetje lef moeten hebben. Lef om een netwerk op te bouwen met de juiste mensen. Mensen vinden met wie je kunt werken. Zo werk ik samen met ontwerpers, fotografen, webbouwers en strategisten. Ik kan namelijk niet alles zelf. Samen kunnen we wél alles.

Als freelancer kom je alleen verder met andere mensen om je heen. Vind de juiste mensen.

Bonus: Is het realistisch?

Niet onbelangrijk is de vraag: hoe realistisch is het dat je voltijd gaat freelancen? Past het bij je of voelt het als die droom omdat iedereen die je ziet freelancen zo’n ongelooflijk droomleven lijkt te lijden? (Lijkt, ja. Elk huisje heeft z’n kruisje enzo.) Misschien past het helemaal niet bij je. Of is parttime freelancen meer jouw ding.

Kijk ook naar je verantwoordelijkheden. Staan jij en je gezin op straat als alles mislukt of is er een goed vangnet? Voor wie draag jij verantwoordelijkheid? Ik als 20-jarige in een studentenkamer met een goed vangnet kon het risico nemen, maar als eenverdiener met drie kinderen en geen spaargeld, dat is toch een ander verhaal.

Als laatste is het belangrijk om te weten dat het niet erg is als het niet lukt. Liever een mislukte poging (mits je de verantwoordelijkheden goed meeweegt) dan spijt van iets dat je nooit hebt geprobeerd.

Genoten van wat je net hebt gelezen en wil je meer waardering geven dan een gezellige like? Je kunt een donatie achterlaten via PayPal of Ko-Fi.

Rather read my blogs in English? You can also find me on Medium!